Chảy máu chất xám (brain drain) là hiện tượng liên quan đến sự di chuyển của nguồn nhân lực chất lượng, bao gồm các trí thức, chuyên gia và người lao động kỹ năng được đào tạo bài bản từ quê nhà sang nước khác. Có nhiều nhân tố dẫn đến tình trạng này. Nguyên nhân đầu tiên và rõ ràng nhất là cơ hội việc làm tốt hơn ở đất nước mới, bên cạnh chiến tranh, xung đột sắc tộc, tôn giáo, bất ổn chính trị, hay cả những rủi ro về sức khỏe ở xứ sở cũ. Xu hướng thường thấy nhất của nạn chảy máu chất xám là các cá nhân ưu tú (elite) rời bỏ đất nước của họ – những quốc gia kém phát triển (LDC), nơi không thể cho họ một cuộc sống tốt đẹp lẫn điều kiện phát huy khả năng, sang các quốc gia khác phát triển (MDC) cùng nhiều cơ hội hơn.
Sự chảy máu nhân tài
Tóm lại, hậu quả tiêu cực của chảy máu chất xám khiến các quốc gia nghèo và lạc hậu không thể tiến triển nhanh để bắt kịp đà văn minh của nhân loại, vì thế càng ngày càng tụt hậu và đang là một vấn đề quan tâm của toàn thế giới vì chính những khu vực đói nghèo, lạc hậu này là nguyên nhân của sự bất ổn có thể lan tràn ảnh hưởng lên toàn cầu.

Chương trình tìm kiếm nhân tài nước Úc
Trên thực tế, đã có rất nhiều người Việt đạt được những thành tích khiến bạn bè quốc tế phải ngưỡng mộ. Một trong số đó là Giáo sư Ngô Bảo Châu, ông là nhà toán học đầu tiên của Việt Nam dành được giải Fields – giải thưởng toán học cao quý nhất thế giới vào tháng 8/2010.
Vấn đề đặt ra ở đây là, sau khi đã hoàn thành khóa học ở nước ngoài và có thể đạt được cả những thành tựu trong sự nghiệp, thì những tài năng Việt có tâm huyết muốn quay trở về cống hiến cho đất nước, có được tạo điều kiện hay không vẫn còn là vấn đề gây nhiều tranh cãi.
Khi mà những chính sách ưu đãi để thu hút nhân tài còn rất mơ hồ và chưa đủ tầm thì chừng đó hiện tượng chảy máu chất xám ở nước ta vẫn còn tiếp diễn. Thử hỏi, với mức lương cơ bản ở nước ta hiện nay, liệu có đủ để những tài năng trẻ yên tâm cống hiến hết mình cho sự nghiệp? Hơn nữa, cơ chế xin – cho ở các cơ quan, ban, ngành trong cả nước vẫn còn quá nặng nề.